Chateaubriand: Memoires van over het graf

Tussen 1811 en 1841 schreef François-René de Chateaubriand zijn Memoires van over het graf. Een autobiografie die wonderlijk weinig over hemzelf gaat. Hoofdfiguren zijn veeleer de belangrijke mannen uit zijn tijd: Washington, Napoleon, Lodewijk XVI en XVIII en paus Pius II. De man hield er minstens twee minnaressen op na, Pauline de Beaumont en Madame de Récamier, maar daar wordt niet speciaal bij stilgestaan. Over zijn echtgenote, steevast aangeduid als Madame de Chateuabriand, heeft hij het uitgebreid en hij doet zich voor als een ideale echtgenoot, de twee maitresses komen slechts zijdelings ter sprake onder andere in een uitgebreide brief van Madame de Staël, een collegaschrijfster, die het heengaan van zijn minnares Pauline de Beaumont betreurt.

Een citaat om de stijl van Chateeubriand te laten zien. Hij is ambassadeur in Rome:
"Tegenwoordig sluiten de door de revolutie geruïneerde Romeinse edelen zich in hun paleizen op, leiden een karig bestaan en zijn hun eigen beheerder geworden. Als je geluk hebt (iets wat maar zelden gebeurt) 's avonds bij hen te worden uitgenodigd, kom je eerst door een aantal reusachtige, ongemeubileerde, nauwelijks verlichte zalen, waarin langs de wanden in het diepe duister de wittige contouren schemeren van antieke standbeelden: het is net alsof je spoken passeert of opgegraven lijken. Na al die armoedige zalen brengt de armoedig geklede lakei die je voorgaat, je in een soort vrouwenvertrek: daar bevinden zich rondom een tafel zo'n drie, vier oude of jonge, slordig uitziende vrouwen, die bij het licht van een lampje zitten te borduren en af en toe een paar woorden wisselen met een vader, een broer of een echtgenoot, die, iets verder weg in het halfduister, uitgezakt in een paar gehavende fauteuils liggen. Toch gaat er een zekere schoonheid, iets verhevens, iets superieurs uit van zo'n achter al zijn prachtige kunstwerken verschanst gezelschap, dat op het eerste gezicht een wat sinistere indruk wekt."

De belangrijkste figuur in de autobiografie van Chateaubriand is dus niet hijzelf, maar Napoleon. Een man waarmee hij een haat-liefde-verhouding heeft. Hij bewondert hem om zijn moed, iets wat hij bijvoorbeeld in Lodewijk XVIII node mist, om zijn daadkracht en heldhaftigheid. Een groot deel van het boek wordt in beslag genomen door beschrijvingen van de veldslagen van Napoleon en filosofieën over zijn betekenis voor Frankrijk. Hij heeft begrip voor de eenzaamheid van Napoleon op Bonaparte, ziet zijn fouten en zijn kwaliteiten, maar houdt zich in ieder geval erg met hem bezig.

Al met al zijn de Memoires van over het graf een prachtig tijdsbeeld van de tijd van de Franse revolutie en de Napoleontische tijd daarna.

Afbeelding: Juliette Recamier, maitresse van Chateaubriand