Dave Eggers: What is the what?

What is the what van Dave Eggers is de autobiografie van Valentino Achak Deng, één van de zogenaamde Lost Boys uit Sudan. De Lost boys maken een lange voetreis dwars door het Zuiden van Sudan tijdens de burgeroorlog tussen het islamitische Noorden en het door het Dinka-volk bewoonde Zuiden.

De constructie van deze semi-autobiografie is geweldig. De eerste regel I have no reason not to open the door so I open the door trekt je onmiddellijk het verhaal in. De hoofdpersoon wordt bedreigd door een tweetal dieven die er uiteindelijk met zijn spullen vandoor gaan, maar niet nadat ze hem eerst onder de hoede van een jongen hebben achtergelaten die eerst TV boy wordt genoemd en later naar de naam Michael blijkt te luisteren. In de loop van het boek vertelt de ik-figuur zijn levensgeschiedenis in stukjes en beetjes aan alle personen die hij tegenkomt.

Het is een gruwelijke geschiedenis en je vraagt je af hoe en waarom hij alles heeft overleefd. Vlak voordat hij in het vluchtelingenkamp terecht komt waar hij tien jaar zal verblijven besluit hij langs de weg te sterven en wordt daarvan weerhouden door een zekere Maria. Het verhaal van zijn tocht deed me denken aan De geverfde vogel van Jerzy Kosinsky waarin een jonge Joodse jongen door een door oorlog verscheurd land reist. Jongens worden verscheurd door leeuwen, sommigen worden waanzinnig, verhongeren, worden ziek of worden vermoord door soldaten van het regeringsleger, door Arabieren of door mannen van de SPLA (Sudan People's Liberation Army).

Eën van de mooiere verhalen is het titelverhaal, wat is de wat, het scheppingsverhaal van de Dinka's, het volk waartoe Achak behoort.

God schiep de Dinka's, het mooiste volk ter wereld, en geeft hen de mooiste vrouwen ter wereld. Maar dat is niet alles, hij geeft hun de koe en land voor het vee om op te grazen. Maar God laat de Dinka's vervolgens kiezen. Ze kunnen kiezen voor de koe waarvan ze weten wat het is, of kiezen voor de Wat. De vraag is natuurlijk: wat is de Wat? Dus kiezen de Dinka's voor het vee, wat ze kennen en waarvan ze weten wat ze er aan hebben en niet voor het onbekende Wat. Maar het blijkt allemaal een test van God, de Dinka's hebben goed gekozen en zijn gelukkig met elkaar en met hun vee.

Na de spannende en gruwelijke tocht van West naar Oost tijdens welke Achak een groot aantal keren als door een wonder in leven blijft, komt hij tenslotte terecht in het vluchtelingenkamp in Kakuma in Kenya. Zoals hij zich daar ongetwijfeld wel eens verveeld zal hebben, wordt hier het verhaal ook vervelender, uitleggeriger en verloor ik van tijd tot tijd de aandacht. Ik moest moeite doen om het boek uit te lezen en niet weg te leggen. Want terwijl ook in het veilig lijkende Amerika waar Achak na al zijn omzwervingen terecht komt de verschrikkingen nog niet zijn afgelopen, zijn de meeste echte avonturen ruim voor het einde van het verhaal verteld.