De eerste liefde is altijd de laatste

... is de titel van een verhalenbundel van Tahar Ben Jelloun, een Marokkaanse schrijver die al jaren in Parijs woont. Het is een bundeling verhalen over de liefde die in een periode van meer dan twintig jaar geschreven zijn. Het oudste is voor het eerst verschenen in 1973, de nieuwste verhalen zijn in 1995 voor het eerst in deze bundel verschenen. Dat maakt dat ze heel wisselend zijn van stijl en van sfeer, maar ze laten daarmee alle verschillende vormen van liefde zien. Bijna een staalkaart van alle soorten liefden en als tegenklank komt ook de haat aan het woord. Het eerste verhaal (Waanzinnige liefde) is bijna Guy de Maupassant-achtig in opbouw, met een prachtige eerste zin: Dit verhaal is fictie. Een zin die je tijdens het lezen onmiddellijk vergeet, zo word je meegesleept door het verhaal over een zangeres die zo mooi kan zingen als Oum Kalthoum. Het titelverhaal daarentegen is bijna poëzie en enigszins Beckett-achtig. Van haar lichaam ken ik alleen haar stem. Sommige verhalen zijn ultrakort zoals de twee schetsen van Marokkanen die net in Parijs zijn aangekomen, de één als student (De landgenoot), de ander als gastarbeider (Gapende jurken). Mooie sfeertekeningen van de belevingswereld van twee ontheemden, alleen en ver van huis.
Enige minpunt vind ik de volgorde. Helemaal aan het einde komen anderssoortige vormen van liefde voor als vriendschap, medelevendheid, haat, homoseksualiteit en polygamie. Daardoor lijkt het alsof die andere vormen aan het einde ook nog even behandeld moesten worden. Eerst de gewone heteroseksuele liefde tussen man en vrouw en tenslotte nog even de afwijkende vormen. Terwijl de verhalen niet in de volgorde in druk zijn verschenen en hoogstwaarschijnlijk niet in de volgorde zijn geschreven. Dat vind ik een nadeel, evenals het lelijke kitscherige omslag van een vrouw met een roos. Dat omslag doet de veelzijdigheid van het boek geen recht. Daarom hierbij het Franse omslag met de Franse titel die natuurlijk ook veel mooier klinkt: Le premier amour est toujours le dernier.