Harry Mulisch: Twee vrouwen

"Het is altijd gevaarlijk om een favoriet boek te herlezen," zo begint Annejet van der Zijl haar lofrede op Twee vrouwen, het boek van Harry Mulisch dat onlangs gekozen werd ter gelegenheid van Nederland Leest. Met mij was het precies andersom. Ik herinnerde me boek en film allebei als een drakerig verhaal. In haar lofrede vertelt Annejet dat de details haar nog steeds goed voor ogen stonden. Ik herinnerde me alleen het globale verhaal. Alle details was ik vergeten.

Van Harry Mulisch had ik toen ik Twee vrouwen las al veel gelezen. Achterin de Nederland Leest-editie staat een bibliografie en bijna alle boeken die voor 1960 door Harry Mulisch werden geschreven had ik gelezen, vooral verhalen en romans. In 1959 stopte Harry Mulisch met de publicatie van Het Stenen Bruidsbed schrijven van romans. Dat boek herinner ik mij als mijn favoriete boek van Mulisch. Daarna las ik nog een aantal losse studies en tijdgeschiedenissen zoals ze in de bibliografie worden genoemd. En toneelwerk, wat ik leuk vond om te lezen, maar mij nog steeds onspeelbaar lijkt. (Ik herinner me een televisieversie van Tanchelijn.)

In 1970 schreef Harry Mulisch weer eens een roman, De Verteller, die door de recensenten als onleesbaar werd bestempeld en ik geloof dat ik ook wel eens een poging heb gedaan het te lezen. Maar in 1974 verscheen dan Twee vrouwen. Ik begon het te lezen en ik weet dat ik me in zekere zin verraden voelde toen pas na vele bladzijden lezen achter kwam dat de hoofdpersoon van het boek een vrouw is! Ik was er omdat het boek door een man was geschreven automatisch vanuitgegaan dat de hoofdpersoon een man zou zijn. Ook nu moet ik zoeken om te ontdekken wanneer dat verschil naar boven komt.

Het verhaal over twee vrouwen die een kind willen vond ik maar niks en misschien begreep ik zelf op dat moment nog niet goed waarom mensen zo dolgraag een kind zouden willen. Nog steeds vind ik de manier waarop geprobeerd wordt dat kind te krijgen, een beetje vergezocht. Of misschien is het beter te zeggen: te dichtbij gezocht? Maar verder vind ik het boek nu een stuk beter dan toen. Het is inderdaad spannend en het houdt je in zijn greep, alhoewel ik het door Philip Freriks aangekondigde "bloedstollende einde" enigszins vind tegenvallen. Bloederig, dat wel, maar bloedstollend?

Al met al blijft de plot zelf toch een beetje een draak, een simpele liefdesroman, en zijn het de details en de sprongen heen en weer in de tijd die de spanning er tot het einde toe in houden. De vele spuitende fonteinen en daar aan referende symbolen zijn soms een beetje over-the-top, maar het gaat tenslotte om de Griekse liefde, een Sapphische ode aan de homoseksualiteit. Het boek begint niet voor niets met een citaat van Sappho:

... weer doorsidderde haar hart
Eros, zoals de wind op de bergen in eiken valt