De Nederlandse Opera: Hondenhart

De Nederlandse Opera speelt deze opera van Alexander Raskatov uit 1953 onder de Engelse titel A Dog's Heart. Ik vraag me af waarom. Er is ongetwijfeld een prachtige Russische titel voor deze opera die niemand hier kan lezen of verstaan. Maar waarom moet de opera dan een Engelse titel krijgen voor het Nederlandse publiek? Ooit zag ik op het Rotterdamse filmfestival de eveneens Russische film Als de kraanvogels overvliegen. Een titel in het Nederlands kom je op dat festival nu bijna niet meer tegen of het moet om een Nederlandse film gaan. Alles is op het filmfestival Engels. Dat geldt blijkbaar ook voor het Holland Festival waarvan deze opera onderdeel uitmaakt. Alhoewel ik absoluut geen aanhanger ben van leuzen als Eigen Volk Eerst en evenmin geloof in de eigen identiteit van ons volk, vind ik het toch jammer dat op deze manier onze eigen taal om onzinnige redenen verkwanseld wordt. Zo, dat moest me even van het hart.

De opera is gebaseerd op het boek Hondenhart (1924) van Michael Bulgakov. Een boek dat ik lang geleden met veel plezier heb gelezen en dat een satire is op het sovjet-Rusland van na de revolutie. De Russen moesten tot 1987, de tijd van de Glasnost, wachten voordat ze dit boek mochten lezen. Een korte samenvatting.

Een professor pikt een graatmagere hond van de straat op en voert een experiment op het dier uit. Hij krijgt de teelballen en de hypofyse van een mens getransplanteerd. Daardoor verandert de hond Sjarik in de mens Sjarikov, een mens met een hondenhart. Een mens die zich gedraagt als een hond. Als het allemaal te erg wordt en de professor zichzelf verwijt van een goede hond een slecht mens te hebben gemaakt, en de professor verraden wordt door zijn eigen schepsel, is hij gedwongen de operatie in omgekeerde volgorde opnieuw uit te voeren.

Ik heb zelden zo'n grappige opera gezien waarbij ik echt moest lachen van de pret. Sommige grappen zitten in de tekst, sommige in het beeld. De satire zit hem vooral in het feit dat de gemene hond/mens Sjarikov wordt gezien als een keurige sovjet-burger, terwijl en omdat hij zijn eigen geestelijke vader verraadt die er bepaald anti-sovjetgevoelens op na houdt. Maar ook de professor zelf is niet vrij van hypocrisie en maakt handig gebruik van zijn machtige vrienden om aanvallen van bijvoorbeeld het bewonerscomité af te slaan.

De muziek in de opera is zeer modern en niet muziek die je 's avonds thuis bij de open haard gaat zitten beluisteren. De combinatie muziek en beeld is daarentegen erg geslaagd. Het is zeer theatrale muziek. Twee zangers zingen de stem van de hond (een hoge en een lage stem). Verder zijn er veel muzikale effecten die de handeling op het toneel onderstrepen.

Maar ook theatraal is er aan de regie van Simon McBurney veel te beleven. Het hondenlichaam wordt door vier marionettenspelers van het Blind Summit Theatre op zeer natuurlijke manier over het toneel bewogen. De theatrale mechaniek is ongelooflijk indrukwekkend. Het decor is eigenlijk slechts één grote achterwand met een tweemanshoge deur die op allerlei manieren kan worden bewogen in een stalen stellage. Diagonaal, naar voren en naar achter, gekanteld, alles is mogelijk met deze wand door middel van een uitgekiende techniek. Met behulp van projecties en door deze bewegingen verandert het beeld voortdurend en is het mogelijk verschillende sferen en locaties te suggereren. Hoewel het stuk grotendeels in het huis van de professor speelt is het de ene keer de operatiekamer, dan de eetkamer, dan weer de zitkamer en ook de wc (op een gegeven moment spoelt er door een gat in de wc-deur een grote golf water het toneel op). Echt een belevenis deze voorstelling.