Janneke Holwarda: Zeesteen

Ik vind het moeilijk iets te schrijven over een boek waarvan ik de schrijfster persoonlijk ken, maar ik heb Zeesteen van Janneke Jolwarda in één ruk uitgelezen en dat is altijd een goed teken. Alhoewel ergens in het tweede deel (1981) mijn aandacht een beetje verslapte heb ik genoten van de stijl en vond ik het een boeiend boek. Ik bleef voortdurend benieuwd naar de afloop. Vaak wordt er veel aan de verbeelding overgelaten en juist op de momenten dat er te weinig aan de verbeelding over werd gelaten vond ik het iets minder (zoals het uiteindelijke verhaal over de dood van David). De schimmige relatie tussen tante Bea en haar huisgenoot de theologiestudent vind ik wat dat betreft beter gelukt en beschreven.

Waar gaat het over? Mirjam, een nogal gesloten en stil meisje, de jongste van drie dochters en twee zonen uit een gezin uit een boerendorp in Noord-Holland, gaat na de middelbare school gewapend met een tweedehands Pentax-camera naar de grote stad Amsterdam om Nederlands te studeren. Het is 1980 en Mirjam is zeventien jaar. Ze ontmoet Bart, een conservatoriumstudent die een stuk ouder is en ook al een relatie heeft met een ander, Miranda. Van het begin is duidelijk dat dit een onmogelijke liefde is. Mirjam is stapelgek op Bart en onduidelijk is of hij stapelgek is op haar. Wat het boek aantrekkelijk maakt is dat veel beschrijvingen gedaan worden vanuit het perspectief van Mirjam. Zij veronderstelt en bedenkt wat de andere personages doen en zeggen in situaties waar zij zelf niet bij aanwezig is.

Op een gegeven moment loopt Mirjam alleen over straat op weg naar haar geliefde en ziet ze ergens achter het raam van een grachtenpand een vrouw naar buiten kijken. Volgt minstens een halve pagina met de gedachten die deze vrouw zou kunnen hebben over de jonge vrouw die zij vanachter haar raam over de gracht ziet lopen. Veronderstellingen en speculaties over wat deze vrouw zou kunnen denken als zij de volgende dag in de krant leest over een verdwenen jong meisje dat de avond tevoren langs de gracht is gesignaleerd waarover zij de avond tevoren uit heeft staan kijken.

Als in het derde deel de stemming omslaat en een beklemmende en bizarre situatie ontstaat die me aan films als Vertigo en Rear Window van Hitchcock doen denken (vooral door het gebruik van de Pentax) wordt de spanning opgevoerd waardoor het boek me echt bij de keel greep.
Ook heb ik genoten van het einde waarvan ik in eerste instantie dacht dat de laatste halve pagina weggelaten had kunnen worden, maar toen ik er langer over nadacht vond ik het juist een heel mooi en ontroerend einde.