W. Nijenhuis: Over heksen, demonen en demonie

Over Macbeth is natuurlijk veel geschreven. Een curieus boekje is Over heksen, demonen en demonie van dr. W. Nijenhuis, de afscheidsrede die hij in 1982 uitsprak aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Nijenhuis plaatst het stuk Macbeth in zijn tijd. Een tijd waarin Jacobus de Eerste veel werk maakte van heksenvervolgingen en een dik boek schreef over heksen, demonen en demonie. Een tijd waarin nog volop in heksen werd geloofd. Ook vertelt de schrijver over de historische Macbeth die leefde in de eerste helft van de elfde eeuw. Helemaal niet zo'n slechterik als Shakespeare hem voorstelt. Hij vermoorde koning Duncan, dat is waar, maar niet in zijn slaap, en het vermoorden van de regerende koning was in zijn tijd eerder regel dan uitzondering. De troon ging meestal over naar de sterkste neef van de koning en om zijn kracht te bewijzen en om zijn recht op de troon veilig te stellen, moest daarvoor meestal de koning vermoord worden.

Naast dit boek lees ik het hoofdstuk over Macbeth in Levensproblemen bij Shakespeare van F.W.A. Korff. De andere drie hoofdstukken gaan over Koning Lear, Hamlet en Julius Caesar. In dat boek gaat het in het hoofdstuk over Macbeth voornamelijk over geweten en over vertrouwen. Gekweld door zijn geweten gaat Macbeth steeds verder in het moorden, bloed roept nieuw bloed op, en gaat Lady Macbeth aan haar gewetenswroeging ten onder. Ze krioelen rond in een soort van nachtelijk duister waarin niemand de ander kan vertrouwen.

Illustratie: Macbeth's visioen bij de heksen in de grot uit de film van Polanski