Philip K. Dick: Do androids dream of electric sheep?

In 1979 las ik deze science-fictionklassieker van Philip K. Dick voor het eerst, in het Nederlands. Onder de titel De Elektrische Nachtmerrie. Ook toen vond ik het een imponerend boek, een gelaagde roman over een premiejager die in de nabije toekomst jaagt op androïden, sprekend op mensen gelijkende robots die alleen van echte mensen zijn te onderscheiden door middel van een empathietest, de Voigt-Kampf-test. In de nabije toekomst van het boek, het begint op 3 januari 1992, is de wereld ontdaan van bijna alle dieren en de hoofdpersoon Rick Deckard en zijn vrouw hebben op het dak een elektrisch schaap, niet van echt te onderscheiden, dat ze verzorgen. Maar beiden dromen van een onbetaalbaar echt dier. De kans om een echt dier te kunnen kopen komt als Deckard's collega, premiejager David Holmes, bij de jacht op een nieuw type androïden, de Nexus-6, gewond raakt en in het ziekenhuis terecht komt. Holmes heeft er twee uitgeschakeld en aan Deckard de taak de overige zes uit te schakelen.

In de toekomstwereld van Do androids dream of electric sheep? geloven de mensen in Mercerism, genoemd naar een jezus-achtige figuur genaamd Wilbur Mercer die lijdt voor de mensen en de mensen lijden met hem. Met behulp van een machine met twee handvaten maken ze contact met Mercer en lopen ze een berg op waar naar ze wordt gegooid met stukken rots. Bovenop de berg sterft Mercer steeds opnieuw.

De titel stelt de vraag waarin androïden verschillen van mensen? Ze kunnen denken, ze kunnen voelen, maar ze hebben geen empathie zoals mensen dat hebben. Maar Deckard bemerkt langzamerhand dat hij wel gevoelens krijgt voor androïden, met name voor de robot-dochter van de fabrikant van de androïden Rachael Rosen. Een meer cynische premiejager, Phil Resch, raadt hem aan eerst met hen naar bed te gaan en ze daarna af te maken. Voordat Deckard op jacht gaat naar de laatste drie androïden gaat hij inderdaad naar bed met Rachael en hoort van haar dat één van de laatste drie uit te schakelen tegenstanders een kopie is van haarzelf.

Is het vreemdgaan wat Deckard doet? Kun je vreemdgaan met een robot, hoezeer die ook op een echt levend mens lijkt. In tegenstelling tot de film Blade Runner die gebaseerd is op deze roman, is Deckard in de literaire versie getrouwd met Iran. Voelt Rachael echt iets voor Deckard? Ze biedt aan hem te helpen bij het uitschakelen van haar dubbelganger. Maar uiteindelijk is de weg die Deckard moet gaan een eenzame weg. Wat hij doet is fout, zegt Mercer tegen hem, maar toch moet hij het doen.

In een prachtige slotscène wordt Deckard zelf Wilbur Mercer en vindt hij in de onherbergzame woestijn een levende pad, een uitgestorven dier, dat hij als cadeau meeneemt naar zijn vrouw Iran. Even lijkt het een happy end te worden, net als in de film.