H.J.A. Hofland: Tegels lichten

Tegels lichten is de klassieker van de onlangs overleden H.J.A. Hofland. In het boek dat in 1972 verscheen (met een extra hoofdstuk uit 1985) beschrijft hij de toen recente geschiedenis van het Nederland vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog. De dekolononisering van Indonesië, de politionele acties, de Greet Hofmans-affaire, de provo's. Een tijd waarin Nederland ingrijpend veranderde. Vanaf de zijlijn geeft Henk Hofland zijn ironische en altijd scherpe commentaar.

Alweer een tijd geleden kreeg ik dit e-book cadeau als welkomstgeschenk van de toen pas opgerichte uitgever van longreads en non-fictieboeken: Fosfor. Het mooie van een e-reader en een digitale bibliotheek is dat boeken daar jaren kunnen liggen wachten zonder ruimte in te nemen in je boekenkast. Het nadeel is dat je ze wel eens vergeet, een boek dat in je in de boekenkast ziet staan herinnert je er aan dat je het ooit wilde lezen.

Met de dood van de schrijver besloot ik Tegels lichten toch maar eens te lezen. Van alle kanten werd het aangeprezen, met name door de uitgever van wie ik het cadeau had gekregen. Die gaf het opnieuw uit en het werd opnieuw een bestseller. Dat is terecht want het is nog steeds een zeer leesbaar en tijdloos boek. Dat het gaat over zaken die de meeste mensen al vergeten zijn of waar ze slechts van gehoord hebben doet er niet toe. Hofland legt alles helder uit op zijn kenmerkende manier, met een lichte ironie en met formuleringen waar je soms tegelijk hard om kunt lachen en de triestigheid er van inzien.

Het behandelt een tijd waarin Nederland veranderde van een land geregeerd door regenten die vonden dat ze altijd gelijk hadden. Socialistisch, liberaal of katholiek, hun overtuiging deed er niet toe. Terwijl de wereld om ons heen druk aan het dekoloniseren was, hield Nederland vast aan Indonesië. Toen dat verloren was wilde ze hetzelfde doen met Nieuw-Guinea. Terwijl overal in de wereld iedereen kon lezen over de toestand aan het hof rondom Greet Hofmans, werd hier alles stilgehouden en in de doofpot gestopt. Buitenlandse kranten met berichten over de affaire werden door bereidwillige en koningsgezinde importeurs niet geïmporteerd.

Tot besluit nog een paar van de heerlijke ironische zinnen van Hofland, over de opkomst van de eufemistentaal: "Arme ongeschoolde drommels werden niet meer tot levenslang in het pauperdom veroordeeld, maar als minder-draadkrachtigen taalkundig van een beter lot voorzien. Met behulp van de eufemistentaal kan ieder sociaal, lichamelijk of geestelijk gebrek in een betrekkelijk passabel kwaaltje worden omgezet." Een genot om te lezen.